13 III 2018, 09:34:00

Na najbliższym posiedzeniu Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej w dniach 20-23 marca 2018r. przewiduje się „ pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne ( druk nr 2291).

 Projekt ten będzie uzasadniał Minister Finansów. Przewiduje on między innymi:

„ … dodanie w ustawie PIT ( art. 52i) i w ustawie CIT (art. 38d) zwolnienia obejmującego kwoty umorzonego zadłużenia związanego z zaciągniętym kredytem mieszkaniowym dokonanego na podstawie ustawy o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych”.

Ustawa z dnia 30 listopada 1995r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz refundacji wypłaconych bankom premii gwarancyjnych ( Dz.U. z 2016r. poz. 1779) – dalej „ustawa o pomocy państwa” – określa zasady przyznawania bankom środków z budżetu państwa, określonych w ustawie budżetowej, które udzieliły kredytów mieszkaniowych oraz bankom prowadzącym obsługę rachunków wkładów oszczędnościowych na książeczkach mieszkaniowych, jak również zasady udzielania premii gwarancyjnych.

Ustawa o pomocy państwa stworzyła podstawy prawne do udzielenia pomocy w spłacie kredytów mieszkaniowych tzw. „starego portfela” zaciągniętych głównie przez spółdzielnie mieszkaniowe ( i w mniejszym stopniu przez osoby fizyczne) do dnia 31 maja 1992r., między innymi w formie przejściowego wykupu ze środków budżetu państwa odsetek od kredytów mieszkaniowych. Nowelizacja ustawy z 1997r. (Dz.U. poz. 652) uzupełniła istniejący katalog form pomocy o możliwość umarzania w ciężar budżetu państwa zadłużenia z tytułu skapitalizowanych odsetek oraz z tytułu przejściowego wykupu odsetek od kredytu.

Należy podkreślić, że przyjęte rozwiązania zostały podjęte w celu zrekompensowania skutków transformacji gospodarczej i ustrojowej, w tym urynkowienia oprocentowania kredytów mieszkaniowych (które nastąpiło od 1 stycznia 1990r.) oraz stworzenia systemu zachęt dla kredytobiorców do prawidłowego regulowania zobowiązań kredytowych lub dokonywania wcześniejszych spłat zadłużenia. Należy zauważyć, iż znaczny wzrost oprocentowania kredytów po urynkowieniu oprocentowania doprowadził do sytuacji, w której kredytobiorcy nie byli w stanie obsługiwać zaciągniętych kredytów. Sprawa była nośna społecznie i dotyczyła dużej liczby spółdzielni.

Przyjęte w ustawie o pomocy państwa rozwiązania wprowadzają czasowe zwolnienie kredytobiorców z obowiązku spłaty odsetek od kredytu, po to, aby środki wnoszone przez kredytobiorców na obsługę zadłużenia kredytowego skierować w całości na spłatę kapitału kredytowego. Bieżące odsetki od kredytu naliczane przez bank ( głównie bank PKO) przejściowo wykupywane są przez budżet państwa, co skutkuje powstaniem należności Skarbu Państwa. Warunkiem przejściowego wykupu środków z budżetu państwa należności banków z tytułu niespłaconych przez kredytobiorców odsetek od kredytów jest comiesięczna obsługa zadłużenia kredytowego ( spłata kapitału na warunkach określonych w ustawie).

Jednocześnie zgodnie z art. 10a ustawy o pomocy państwa na wniosek kredytobiorcy ( spółdzielni mieszkaniowej lub osoby fizycznej), który od dnia 1 stycznia 1998r. lub od każdego kwartału następującego po I kwartale 1998r., lecz nie później niż od dnia 1 stycznia 2006r., dokonywał przez 20 lat systematycznej i terminowej spłaty kredytu, w wysokości wynikającej z art. 7 i art. 8, bank umarza w ciężar budżetu państwa pozostałe zadłużenie z tytułu skapitalizowanych odsetek oraz z tytułu przejściowego wykupu odsetek od kredytu. Takie rozwiązanie pozwala na uporządkowanie kwestii problemu kredytów tzw. „starego portfela”, gdyż mobilizuje kredytobiorców do spłaty kapitału, ustala obciążenia kredytobiorców na poziomie możliwym do obsługi, zapobiega narastaniu zadłużenia kredytobiorców i ogranicza zaangażowanie budżetu w przyszłości w obsługę tych kredytów.

W związku z tym od 1 stycznia 2018r. kredytobiorcy mogą składać wnioski w sprawie umorzeń na podstawie art. 10a ustawy o pomocy państwa. Przy czym zakłada się, iż większość wniosków będzie złożona w 2018r., a ostatnie będą złożone w 2026r.

Należy dodać, iż na ten cel w budżecie państwa na rok 2018 zostały zarezerwowane środki w wysokości 390 mln zł.

Ustawa o pomocy państwa zawiera ponadto inne podstawy prawne stanowiące aktualne tytuły do dokonywania umorzeń zobowiązań związanych z zaciągniętym kredytem mieszkaniowym. Są to następujące przepisy tej ustawy: art. 6 ust. 3, art. 10 ust. 1 pkt. 1-4, na podstawie których umorzeniu podlegają:

- nieodzyskane przez bank, w drodze windykacji kwoty zadłużenia kredytobiorców z tytułu przejściowego wykupienia odsetek od kredytów mieszkaniowych (art. 6 ust. 3),

- należności z tytułu przejściowego wykupu odsetek od kredytu w części odpowiadającej:

* nadwyżce przypadającego na dany lokal zadłużenia kredytu i skapitalizowanych odsetek oraz przejściowego wykupienia odsetek od kredytu ponad wartość lokalu (powierzchnia razy wskaźnik przeliczeniowy kosztu odtworzenia) ustalonej na dzień 31 marca 1996r.; na analogicznych zasadach następuje umorzenie w przypadku rezygnacji z członkostwa w spółdzielni mieszkaniowej i pozostawienia lokalu do dyspozycji spółdzielni, przekształcenia praw do lokalu z lokatorskiego na własnościowe itp. ( art. 10 ust. 1 pkt. 1-3),

*  nadwyżce miesięcznej spłaty nad minimalną wartość określoną w ustawie ( art. 10 ust. 1 pkt. 4 ).

Należy dodać, iż z tych tytułów umorzenia są obecnie dokonywane sporadycznie.

Umorzenie pozostałego do spłaty kredytu powoduje powstanie u osoby będącej kredytobiorcą przychodu z innych źródeł w rozumieniu przepisów art. 10 ust. 1 pkt. 9 i art. 20 ust. 1 ustawy PIT odpowiadającego równowartości kwoty objętej umorzeniem.

W obecnym systemie prawnym umorzenie kredytu będzie skutkować również powstaniem w spółdzielni przychodu podatkowego odpowiadającego kwocie umorzonego kredytu. Zgodnie bowiem z art. 12 ust. 1 pkt. 3 ustawy CIT przychodem jest m.in. wartość umorzonych zobowiązań, w tym z tytułu zaciągniętych pożyczek (kredytów).

Ustawa PIT i ustawa CIT nie przewidują zwolnienia od podatku dotyczącego umorzenia zadłużenia z tytułu kredytów mieszkaniowych uregulowanego w ustawie o pomocy państwa. Bank, dokonujący umorzenia osobie fizycznej pozostałego do spłaty kredytu, w obecnym stanie prawnym obowiązany jest do wystawienia tej osobie oraz właściwemu dla niej urzędowi skarbowemu informacji PIT-8C w terminie i na zasadach określonych w art. 42a ustawy PIT, w której wykaże kwotę umorzenia. Informacja ta będzie stanowić podstawę dla podatnika do prawidłowego rozliczenia uzyskanych dochodów w zeznaniu podatkowym składanym za rok, w którym bank umorzył zadłużenia.

Z początkiem 2018r. rozpoczyna się okres umożliwiający skorzystanie z jednorazowych umorzeń zobowiązań. Uprawnienie to obejmować będzie zazwyczaj osoby o niskich dochodach niebędących w stanie ponieść ciężaru finansowego, który – przy wydatnej pomocy państwa – umożliwiał im na przestrzeni wielu lat obsługi kredytu skorzystać z możliwości wcześniejszej jego spłaty. Osoby te nie korzystały też – co do zasady – z wielu dostępnych form wsparcia mieszkaniowego, takich jak dedykowane programy wsparcia w zakupie mieszkania: „Rodzina na swoim”, „Mieszkanie dla młodych”, czy – w przypadku mniej zamożnych – prywatyzowane z wysokimi bonifikatami mieszkania komunalne.

Powstanie obowiązku podatkowego dla większości beneficjentów tej pomocy może być bardzo dotkliwym ciężarem, a w części przypadków wręcz niemożliwym do udźwignięcia. Około 18% kredytobiorców – mimo umorzenia zadłużenia z tytułu skapitalizowanych odsetek oraz z tytułu wykupu odsetek od kredytu – w dalszym ciągu będzie spłacało pozostały kapitał kredytowy.

Wprowadzenie proponowanego rozwiązania prawnego w postaci zwolnienia od podatku dochodowego będzie również spójne z systemowymi rozwiązaniami, jakie przyjął wiele lat temu ustawodawca.

Umorzenia przewidziane ustawą o pomocy państwa są jedną z form pomocy kredytobiorcom w spłacie kredytów ( wynikającą z istotnego pogorszenia warunków spłaty kredytu po transformacji ustrojowej). Zwolnienie z opodatkowania wpisuje się zatem w realną pomoc udzielaną przez państwo osobom fizycznym i spółdzielniom mieszkaniowym ( brak zwolnienia podatkowego wypaczałoby tę pomoc).

Warto zauważyć w tym kontekście, że kredytobiorcy spłacający nadal stare kredyty spółdzielcze, których liczba wynosi 48,6 tys., kwestionowali wysokości spłacanego zadłużenia, podkreślając, że czują się ofiarami przemian gospodarczo-ustrojowych oraz postrzegają siebie jako grupę lekceważoną przez ośrodki decyzyjne.

Ze zwolnienia, o którym mowa w art. 52i ust. 1 ustawy PIT oraz art. 38d ust. 1 ustawy CIT, zostały wyłączone kwoty umorzonych skapitalizowanych odsetek, jeżeli odsetki te zostały uprzednio przez podatnika, tj. spółdzielnię mieszkaniową, zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.

Zaproponowane zwolnienie z podatku nie stanowi pomocy publicznej w rozumieniu art. 107 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

 

Źródło: druki Sejmu RP

FOTO: archiwum GSM