Aktualności

wróć
„Sytuacja mieszkaniowa w Polsce lat 2002 – 2014 a kryzys i cywilizacyjne wyzwania”

„Sytuacja mieszkaniowa w Polsce lat 2002 – 2014 a kryzys i cywilizacyjne wyzwania”

1 XII 2016, 08:23:00


Fragment rozdziału IX Sytuacja mieszkaniowa w Polsce lat 2002-2014 a kryzys i cywilizacyjne wyzwania – wnioski końcowe publikacji Macieja Cesarskiego, Sytuacja mieszkaniowa w Polsce lat 2002 – 2014. Światowy kryzys, niewiadome i szanse zamieszkiwania, wydanej przez Oficynę Wydawniczą SGH, Warszawa 2016.

Miejsce Polski na tle urbanizacji i sytuacji mieszkaniowej w UE.

Obecnie, czyli rozumując długookresowo na początku drugiej dekady XXIw. Ludność miejska stanowi 72% ludności ogółem w UE. W grupie zachodnich państw UE tylko w Grecji i Portugalii stopień urbanizacji ( 60% i 61% ludności miejskiej w 2010r.) jest porównywalny z rejestrowanym w Polsce. Z państw przyjętych do UE w okresie 2004 – 2007 mniejszy od istniejącego w Polsce udział ludności miejskiej wykazują tylko Chorwacja, Słowacja, Słowenia i Rumunia.

Według danych z lat 2011 – 2014 Polska ma jeszcze stosunkowo niski na tle średniego w UE udział ludności w wieku 65 lat i więcej ( 2011r. – 14%, w 2014r. – 15%), wobec 17-21% w większości zachodnich państw UE. Wyższy niż w Polsce udział ludności w wieku 65 lat i więcej istnieje w wielu nowych państwach UE. Najmniejsze gospodarstwa domowe funkcjonują w Szwecji ( 1,9 osoby w 2011r.) oraz w Danii, Finlandii, Holandii i Niemczech ( 2,1 osoby przy średniej w UE – 2,4 osoby w 2011r.). W państwach tych notowany jest na ogół wysoki ( około 40%) udział gospodarstw jednoosobowych i niski udział gospodarstw mających więcej niż 4 osoby ( około 7% ). Polska wykazuje na tym tle w 2011r. wyraźnie mniejszy udział gospodarstw jednoosobowych ( 24%) oraz ma dwa razy wyższy udział gospodarstw liczących więcej niż cztery osoby ( 14%).

W zestawieniu z nowymi państwami członkowskimi UE w Polsce w 2011r. zaznacza się - jak podczas NSP 2002 – wysoka liczba osób w gospodarstwie (2,8), zwłaszcza w porównaniu z Estonią (2,3) i Republiką Czeską (2,4). Wielkość oraz struktura gospodarstw domowych sytuują Polskę na odległej pozycji w zakresie zaawansowania urbanizacji na tle zachodnich państw UE, w wielu przypadkach także wśród jej nowych członków.

W Polsce w zasobie mieszkaniowym wybudowanym przed 1919r. znajduje się 9% mieszkań ogółem, co stanowi od lat średni standard europejski. Udział mieszkań powstałych po 1988r., stanowiący w Polsce prawie 20% - porównywalny z notowanym w Niemczech – jest większy niż w niektórych państwach o wyraźnie lepszej sytuacji mieszkaniowej: Belgii, Danii i Wielkiej Brytanii. Na takich cechach struktury wieku zasobu ważą jeszcze różnice między wskazanymi państwami dotyczące skali zniszczeń wojennych oraz stopnia i faz nasilenia demograficznych potrzeb mieszkaniowych, a także bieżącego ich zaspokajania.

W zachodnich rozwiniętych państwach UE w sumie 100% mieszkań wyposażonych jest w wodociąg, a w Polsce w 2011r. – 97% mieszkań, tj. istotnie więcej niż w Bułgarii i Estonii oraz na Litwie i Łotwie ( 80 – 90%). Także częstotliwość występowania wodociągu w Republice Czeskiej i Słowenii ( 97% i 98%) dorównuje rozwiniętym państwom UE. Łazienkę lub inne tego typu pomieszczenie wykazuje 96-100% mieszkań w państwach zachodnich i 91% w Polsce. Dystans naszego państwa w zakresie wyposażenia zasobu mieszkaniowego na tle poziomu innych miar sytuacji mieszkaniowej jest tu zatem stosunkowo mały. Relatywnie duży udział ludności wiejskiej w Polsce oddziałuje jeszcze na mniejszą niż w niektórych państwach transformacji częstość występowania u nas łazienki. Polska, dorównująca w tym zakresie Węgrom, ustępuje Republice Czeskiej, Słowacji i Słowenii, wyprzedza natomiast wyraźnie Estonię, Litwę i Łotwę. W rozwiniętych zachodnich państwach UE na 1 mieszkanie przypada 80-130 m2 p.u. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania w Polsce, stanowiąca w 2011r. prawie 72 m2 p.u. jest znacznie mniejsza od występującej w rozwiniętych zachodnich państwach UE, w których na 1 mieszkanie przypada 80-130 m2 p.u. W 2009r. 74% ludności w UE ma prywatny dom lub mieszkanie, a w 2012r. ponad 70% ludności ( włączając w to Chorwację) zajmuje lokale własnościowe. W 2012r. ponad połowa ludności w każdym z państw członkowskich UE mieszka we własnych mieszkaniach.

W roku 2008 jest 500 mieszkań na 1000 ludności w Danii, 531 – w Finlandii, 544 – w Hiszpanii, a w Polsce – 353 w 2011r. i 363 w 2014r., czyli mniej niż w Rumunii (395) i znacznie mniej niż w Estonii ( prawie 500 mieszkań na 1000 ludności). W większości zachodnich państw UE liczba mieszkań jest większa lub równa liczbie gospodarstw domowych, natomiast w Polsce w 2011r. na 100 mieszkań przypada 112,3 gospodarstw domowych, mimo znacznego bieżącego odciążenia ilościowego bilansu zaspokajania demograficznych potrzeb mieszkaniowych w wyniku stagnacji liczby ludności. W 2012r. przeludnione mieszkania zajmowało około 17% ludności UE (włączając w to Chorwację), najwyższe wskaźniki przeludnienia odnotowano w Rumunii ( 52%), na Węgrzech i w Polsce ( 46-47%) oraz w Bułgarii i Chorwacji ( po 44%). Najniższe wskaźniki w tym zakresie zarejestrowano w Belgii, Holandii i na Cyprze (2-3%).

Około 4% ludności UE żyje w mieszkaniach bez podstawowych instalacji sanitarno-technicznych. W Rumunii i Bułgarii 40% ludności nie dysponuje w mieszkaniu wanną lub prysznicem oraz w.c., a w państwach nadbałtyckich niewiele ponad 10%. W 2011r. w Polsce według orientacyjnych szacunków w granicach 6% ludności nie ma podstawowych udogodnień w mieszkaniu.

Poziom wyznaczników zaawansowania urbanizacji w wymiarze demograficznym oraz cech sytuacji mieszkaniowej sytuuje Polskę ( i wielu wschodnich członków UE transformujących układ społeczno-gospodarczy ) na odległym miejscu w stosunku do państw zachodnich. Przedstawiony aktualny stan w tym zakresie jest generalnym efektem realizowania paradygmatu rynkowego wzrostu ekonomicznego rozprzestrzeniającego się przez ponad dwieście lat w zasadzie na cały świat. Rynkowy wzrost ekonomiczny poddawany od lat 70. neoliberalnym regułom wyczerpuje obecnie swoje społeczno-gospodarcze możliwości.

Spektakularnym tego dowodem jest pogłębiający się strukturalny dzisiejszy kryzys istoty kapitalizmu mający społeczno-gospodarcze i przyrodniczo- ekologiczne przejawy stanowiące już od lat 80. uzasadnienie koncepcji trwałego zrównoważonego rozwoju. Niedoceniana rola mieszkalnictwa i osadnictwa w sterowaniu tym rozwojem jest zarazem okazją do propozycji większego niż dotychczas prospołecznego kształtowania polityki i sytuacji mieszkaniowej w Polsce, na obszarze europejskiej i całej światowej cywilizacji zachodniej. Propozycji traktowania zasobu mieszkaniowego oraz innych elementów infrastruktury osadniczej jako głównej szansy trwałego zrównoważonego rozwoju przestrzeni zamieszkiwania, w tym przestrzeni zamieszkanej.

Wynikająca z dotychczasowych rozważań poprawa, niekiedy znaczna, w zasadzie wszystkich miar sytuacji mieszkaniowej w Polsce w okresie między NSP 2002 i NSP 2011 w znacznym stopniu związana jest z wywołaną przekształceniami systemowymi stagnacją lub regresem wielu procesów ludnościowych. Także z dyktowanymi prawami rynku kierowaniem niezbyt wysokich rozmiarów budownictwa mieszkaniowego ogółem głównie do lepiej sytuowanych materialnie warstw społeczeństwa polskiego.

Miejsce Polski na tle przyjętych w pracy wyznaczników urbanizacji i sytuacji mieszkaniowej w państwach UE jest nadal – jak wspomniano – odległe. Przy próbach kontynuowania rozwoju cywilizacji zachodniej opartych na rynkowym paradygmacie wzrostu ekonomicznego, w dobie dzisiejszego strukturalnego kryzysu światowego trudno oczekiwać, aby miejsce to w sposób istotny poprawiało się. Poprawa sytuacji mieszkaniowej w Polsce – ilustrowana w sposób najbardziej wymowny uśrednionymi danymi – ma jednak w niektórych aspektach wątpliwy społecznie charakter. Wątpliwy zwłaszcza przy zastosowanych w pracy przekrojach danych, przede wszystkim tych nieco zdezagregowanych. Odnosi się to zwłaszcza do w sumie niewielkiego wynikającego z NSP 2011, lecz mało wiarygodnego, a gdy nawet przyjąć ten wynik, jakże potencjalnie kruchego w długookresowym wymiarze społecznym polepszenia się samodzielności zamieszkiwania, czyli miary decydującej o ogólnej wymowie sytuacji mieszkaniowej. Dostępne, przywołane w analitycznej części pracy dane dotyczące sytuacji mieszkaniowej w Polsce w 2014r. pochodzą ze statystyki bieżącej. Dane te, ilustrujące podstawowe aspekty sytuacji mieszkaniowej, w tym podziale miasto-wieś, po trzech latach od przeprowadzenia NSP 2011 nie wykazują istotnych przemian w tym zakresie.

Dr hab. Maciej Cesarski

prof. nadzw. SGH

Źródło: „Domy Spółdzielcze” nr 10/2016

W ramach naszej witryny stosujemy pliki cookies w celu świadczenia Państwu usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Państwa urządzeniu końcowym. Szczegółowe informacje znajdują się w POLITYCE PRYWATNOŚCI I WYKORZYSTYWANIA PLIKÓW COOKIES. OK, rozumiem