„Narodowy Program Mieszkaniowy – cele i obszary interwencji priorytetowych w projekcie uchwały Rady Ministrów z 29.06.2016r”
Wnioski wynikające z diagnozy wskazują, że podstawowe problemy mieszkaniowe polskich rodzin nie znajdują odpowiedzi w realizowanych przez państwo działaniach i instrumentach w ramach szeroko pojętego systemu wsparcia mieszkalnictwa. Uniemożliwia to szybką redukcję podstawowych deficytów mieszkaniowych i doprowadzenie do sytuacji, w której podstawowe parametry określające poziom zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych nie odstawałby od przeciętnych wartości rozwiniętych krajów Unii Europejskiej. Mając na uwadze wnioski z diagnozy sytuacji mieszkaniowej, przyjęto, że celami szczegółowymi polityki mieszkaniowej wynikającymi z kluczowych problemów i wyzwań będzie:
CEL 1.
Zwiększenie dostępu do mieszkań dla osób o dochodach uniemożliwiających obecnie nabycie lub wynajęcie mieszkania na zasadach komercyjnych.
Działania zmierzające do osiągnięcia celu 1 będą obejmowały:
- zwiększenie podaży mieszkań o niskim czynszu oraz aktywizację podmiotów dostarczających tego typu mieszkania,
- obniżenie kosztów budowy mieszkań, w szczególności przez tworzenie warunków regulacyjnych, wykorzystanie podaży dostępnych gruntów publicznych pod budownictwo mieszkaniowe oraz upowszechnienie optymalnych technologii i projektów architektonicznych w zakresie szeroko rozumianego społecznego budownictwa,
- aktywizację systematycznego oszczędzania na cele mieszkaniowe,
- ułatwienie podmiotom instytucjonalnym inwestowania na rynku mieszkań na wynajem,
- zwiększenie możliwości finansowych rodzin ( w tym program „Rodzina 500+”).
CEL 2.
Zwiększenie możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb mieszkaniowych osób zagrożonych wykluczeniem społecznym ze względu na niskie dochody lub szczególnie trudną sytuację życiową.
Działania zmierzające do osiągnięcia celu 2 będą obejmowały:
- zwiększenie możliwości gmin w zakresie dostarczania lokali socjalnych/mieszkań komunalnych,
- rozwój mieszkalnictwa wspomaganego (np. chronionego),
- redukcję skutków bezdomności przez zapewnienie odpowiedniej liczby miejsc w noclegowniach i domach dla bezdomnych,
- wypracowanie i wdrożenie strategicznego podejścia polityki mieszkaniowej do potrzeb mieszkaniowych grup o specjalnych potrzebach mieszkaniowych, w szczególności osób starszych i niepełnosprawnych,
- pomoc osobom znajdującym się w przejściowo trudnej sytuacji finansowej, wpływającej m.in. na możliwość obsługi opłat za mieszkanie lub spłat kredytu hipotecznego.
CEL 3.
Poprawa warunków mieszkaniowych społeczeństwa, stanu technicznego zasobów mieszkaniowych oraz zwiększenie efektywności energetycznej.
Działania zmierzające do osiągnięcia celu 3 będą obejmowały:
- racjonalizację zasad zarządzania budynkami i lokalami mieszkalnymi w zasobie publicznym,
- wspieranie inwestycji termomodernizacyjnych i remontowych, w tym w ramach szerszych inwestycji podejmowanych w ramach projektów rewitalizacji obszarów zdegradowanych,
- zapewnienie infrastruktury technicznej towarzyszącej budownictwu mieszkaniowemu.
Przyjęto trzy podstawowe mierniki odpowiadające poszczególnym celom Narodowego Programu Mieszkaniowego.
CEL 1.
Zwiększenie liczby mieszkań przypadających na 1000 mieszkańców.
Docelowo do 2030 roku liczba mieszkań przypadająca na 1 tys. mieszkańców powinna osiągnąć wysokość mieszczącą się w aktualnej średniej Unii Europejskiej. Oznacza to wzrost tego wskaźnika z obecnego poziomu 363 do 435 mieszkań na 1000 osób.
CEL 2.
Zmniejszenie liczby osób oczekujących na najem mieszkania gminnego.
Docelowo do roku 2030 samorządy gminne powinny dysponować możliwościami zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych wszystkich gospodarstw domowych oczekujących aktualnie na najem mieszkania od gminy. Według stanu na koniec 2014r. na najem mieszkania gminnego oczekiwało 165,8 tys. gospodarstw domowych.
CEL 3.
Zmniejszenie liczby osób mieszkających w warunkach substandardowych.
Docelowo do roku 2030 liczba osób mieszkających w warunkach substandardowych ( ze względu na niski stan techniczny budynku, brak podstawowych instalacji technicznych lub przeludnienie) powinna się obniżyć o 2 mln osób ( z ok. 5,3 mln do ok. 3,3 mln).
Osiągnięcie celów polityki mieszkaniowej wymaga podjęcia działań regulacyjnych wraz z wdrożeniem odpowiednich, towarzyszących im instrumentów finansowych. Działania i instrumenty realizujące Narodowy Program Mieszkaniowy będą koncentrowały się na czterech obszarach priorytetowych. W ramach poszczególnych priorytetów w pierwszej kolejności wskazane zostały podstawowe instrumenty realizacji Programu, a następnie towarzyszące im instrumenty uzupełniające.
Priorytet 1.
DOSTĘPNE MIESZKANIA (pakiet Mieszkanie +)
W ramach priorytetu koncentrującego się na poprawie dostępności mieszkań realizowane będą działania wspierające zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych gospodarstw domowych, których dochody lub sytuacja życiowa nie pozwalają na samodzielne nabycie lub wynajęcie mieszkania na zasadach rynkowych. Główne działania regulacyjne i instrumenty finansowe wpływające na istotną poprawę dostępności mieszkań zakładają:
- wdrożenie nowego systemu realizacji potrzeb mieszkaniowych w oparciu o działalność państwowego operatora mieszkaniowego, zwiększającego podaż dostępnych mieszkań w ramach przedsięwzięć wykorzystujących zasoby gruntów Skarbu Państwa ( system podaży mieszkań na wynajem, z opcją docelowego uzyskania własności wynajmowanego mieszkania);
- wzmacnianie wsparcia kierowanego do samorządów lokalnych i organizacji pożytku publicznego w związku z tworzeniem mieszkań dla najuboższych, mieszkań chronionych oraz noclegowni i domów dla bezdomnych ( w okresie realizacji programu zapewnienie wsparcia finansowego na poziomie adekwatnym do aktualnego i prognozowanego deficytu);
- rozszerzenie systemu wsparcia czynszowego budownictwa społecznego adresowanego do osób o dochodach zbyt wysokich, aby uzyskać najem mieszkania od gminy i zbyt niskich, aby nabyć lub wynająć mieszkanie na rynku ( w okresie realizacji programu zapewnienie wsparcia finansowego na poziomie adekwatnym do aktualnego i prognozowanego deficytu);
- wsparcie systematycznego oszczędzania na cele mieszkaniowe;
- wzmacnianie potencjału finansowego rodzin, w tym w ramach programu „Rodzina 500+” oraz zmodyfikowania i nowych instrumentów wsparcia gospodarstw domowych w pokrywaniu zobowiązań czynszowych;
- kontynuowanie preferencji podatkowych w budownictwie mieszkaniowym, w tym obniżonej stawki VAT.
Priorytet 2.
STABILNE I EFEKTYWNE FINANSOWANIE.
W celu realizacji planowanych instrumentów wsparcia mieszkalnictwa należy zapewnić stabilne finansowanie budżetowe w perspektywie długoletniej. Realizacja działań realnie wpływających na poprawę warunków mieszkaniowych wymaga bowiem konsekwentnych i wieloletnich działań związanych z budową nowych mieszkań oraz poprawy stanu technicznego istniejących zasobów. Działania kierowane do gospodarstw domowych o przeciętnych i niskich dochodach muszą być wspomagane przez władze centralne i samorządowe, gdyż tylko w ten sposób można wpłynąć na obniżenie obciążeń związanych z zaspokajaniem potrzeb mieszkaniowych i tym samym zwiększyć dostępność mieszkań dla grup, które stanowią priorytet polityki mieszkaniowej. Jednocześnie planowane działania i instrumenty muszą uwzględniać realia dotyczące stanu finansów publicznych i możliwości zwiększenia - w ramach istniejących ograniczeń budżetowych – bezpośrednich wydatków na realizację polityki mieszkaniowej. Dlatego przewiduje się docelowe wygaszenie tych instrumentów, z którymi wiążą się skutki finansowe dla budżetu, a które nie przyczyniają się do realizacji celów polityki mieszkaniowej.
W ramach zapewnienia stabilnego finansowania działań i instrumentów przewidzianych w programie zakłada się jednocześnie:
- ukonstytuowanie instytucjonalnych podstaw wsparcia realizacji przedsięwzięć budownictwa mieszkaniowego w zasobie mieszkań dostępnych (umiarkowane ceny i czynsze), przez utworzenie Narodowego Funduszu Mieszkaniowego, do którego zostaną przekazane zasoby gruntów należących do Skarbu Państwa;
- zmianę obecnego modelu wydatkowania środków budżetowych w ramach instrumentów wsparcia kierowanych bezpośrednio do podmiotów dostarczających mieszkania przez skorelowanie terminów realizacji inwestycji i wydatkowania budżetowego ( działanie zbieżne z priorytetem „dostępnie mieszkania”, w szczególności zakładanych w nim zapewnieniem finansowania na poziomie adekwatnym do prognozowanego deficytu w ramach programów wspierających społeczne budownictwo czynszowe, docelowo przyjęcie podobnych zasad również w programie wsparcia termomodernizacji i remontów);
- określenie zamkniętych ram czasowych ponoszenia wydatków budżetowych z tytułu refundacji premii gwarancyjnych oraz wprowadzenia nowych tytułów wydatkowych w większym zakresie odnoszących się do poprawy efektywności energetycznej w istniejącym zasobie mieszkaniowym;
- zapewnienie finansowania zobowiązań budżetu wynikających z poprzednio istniejących programów mieszkaniowych ( dopłaty do oprocentowania kredytów udzielanych w ramach programu „Rodzina na swoim”, wypłata dofinansowania wkładu własnego oraz dodatkowego wsparcia w formie obniżenia salda kredytu w ramach programu „Mieszkanie dla młodych”, zwrot części wydatków na materiały budowlane w związku z budową domu jednorodzinnego), z jednoczesnym brakiem kontynuacji ww. programów po 2019r.
Priorytet 3.
NOWOCZESNE, EFEKTYWNE ENERGETYCZNIE I BEZPIECZNE TECHNICZNIE MIESZKANIA.
W ramach tej grupy działań i instrumentów podejmowane będą działania regulacyjne dotyczące standardów technicznych nowych i istniejących budynków mieszkalnych oraz działania wspierające poprawę stanu technicznego zasobów mieszkaniowych, wpływające na zwiększenie efektywności energetycznej zasobów i obniżenie kosztów ich utrzymywania. Planowane działania regulacyjne i instrumenty finansowe zakładają:
- finansowe wsparcie inwestycji remontowych i termomoderniazacyjnych, zarówno ze środków krajowych, jak i środków Unii Europejskiej;
- wdrożenie instrumentów wspierających procesy rewitalizacyjne obszarów zdegradowanych;
- przeprowadzenie badania stanu technicznego zasobów mieszkaniowych wybudowanych w technologii wielkopłytowej;
- przegląd regulacji dotyczących parametrów technicznych wpływających na efektywność energetyczną w budynkach mieszkalnych;
- wsparcie podmiotów dostarczających infrastrukturę techniczną towarzyszącą budownictwu mieszkaniowemu.
Priorytet 4.
DOBRE PRAWO.
Zmiany regulacyjne stanowią punkt wyjścia do uporządkowania sytuacji na rynku mieszkaniowym i podstawę do proponowania instrumentów finansowych. W ramach działań regulacyjnych zmianie będą podlegały kluczowe przepisy dotyczące funkcjonowania rynku mieszkaniowego oraz wpływające na inwestycje mieszkaniowe, w szczególności w zakresie:
- rynku najmu mieszkań;
- procesu inwestycyjno-budowlanego, w tym zasad regulujących długość i koszt procesu inwestowania na rynku mieszkaniowym oraz prowadzenia robót budowlanych;
- podaży gruntów budowlanych, w tym zasad regulujących proces odrolnienia gruntów oraz gospodarowania gruntami należącymi do Skarbu państwa w celu rozwoju dostępnego budownictwa mieszkaniowego;
- funkcjonowania rynku finansowania mieszkalnictwa, w tym zasad regulujących rynek listów zastawnych, rynek wtórny wierzytelności hipotecznych oraz rynek funduszy inwestujących w nieruchomości;
- funkcjonowania spółdzielni mieszkaniowych, gmin i towarzystw budownictwa społecznego, w tym zasad wpływających na możliwość realizacji celów związanych z zaspokajaniem potrzeb mieszkaniowych;
- ochrony praw nabywców lokali mieszkalnych i domów jednorodzinnych, w tym zasad zapewnienia ochrony środków wpłaconych przez nabywców w związku z realizacją inwestycji deweloperskiej.
Źródło:
„Domy Spółdzielcze” nr 9/2016
FOTO: archiwum GSM