I Nadbałtycka Konferencja Polskiej Spółdzielczości Mieszkaniowej. Uczestnikami spotkania byli przedstawiciele największych spółdzielni mieszkaniowych w Polsce. Gnieźnieńską Spółdzielnię Mieszkaniową reprezentował prezes zarządu Zdzisław Kujawa.

W trakcie dyskusji omówiono aktualne zagrożenia jakie stoją przed polską spółdzielczością, wynikające z procedowanych przez sejm projektów ustaw. Zastanawiano się nad jej przyszłością oraz nad modelem działania w nowej rzeczywistości.

Przyjęto apel do Sejmu RP reprezentujący stanowisko spółdzielni mieszkaniowych dotyczące ustawy o gospodarowaniu odpadami, wypracowany  w oparciu o aktualne problemy spółdzielni związane z wdrażaniem w życie w/w ustawy. Pełną treść apelu prezentujemy poniżej:

Sejm

Rzeczpospolitej Polskiej

Komisja Ochrony Środowiska , Zasobów Naturalnych i Leśnictwa

ul. Wspólna 1/3

00-529 Warszawa

Szanowny Państwo

Reprezentujący środowisko spółdzielni mieszkaniowych - w zakresie ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach , zwracamy się do Państwa

z apelem o przeprowadzenie nowelizacji w/w ustawy, mającej na celu wprowadzenie bezpośredniego obowiązku składania deklaracji oraz ponoszenia kosztów opłaty za gospodarowanie odpadami w lokalach wielolokalowych przez poszczególnych użytkowników/formalnie władających lokalami (m.in.: najemców lokali użytkowych, posiadaczy spółdzielczych własnościowych praw do lokali, spółdzielczych lokatorskich praw do lokali, wyodrębnionej własności) - a nie przerzucania tych obowiązków na spółdzielnie mieszkaniowe.

UZASADNIENIE

Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (zwana dalej ucpg), w wersji obowiązującej do wprowadzenia tzw. podatku śmieciowego, nakładała na właścicieli nieruchomości, w tym na właścicieli lokali w budynkach wielolokalowych, obowiązki o charakterze techniczno-porządkowym wskazane w rozdziale 3 zatytułowanym „Obowiązki właścicieli nieruchomości”. Obowiązujący w odniesieniu do budynków wielolokalowych przepis art. 2 ust. 3 ucpg – przewidujący obciążenie „osób sprawujących zarząd nieruchomością wspólną” obowiązkiem zapewnienia realizacji zadań wynikających z ustawy - pierwotnie nie budził większych kontrowersji, ponieważ odnosił się wyłącznie do obowiązków z zakresu czynności techniczno-porządkowych, faktycznie związanych z utrzymaniem tzw. nieruchomości wspólnej, obejmujących : wyposażenie nieruchomości w pojemniki na gromadzenie odpadów, przyłączenie nieruchomości do sieci kanalizacyjnej, gromadzenie ścieków w zbiornikach bezodpływowych, uprzątanie błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z chodników itp. Podkreślenia wymaga fakt, że w/w obowiązki techniczno-porządkowe nigdy nie były traktowane jako obowiązki osobiste „osób sprawujących zarząd nieruchomością wspólną”, a podmioty te nie były przymuszone do ponoszenia kosztów realizacji obowiązków wskazanych w rozdziale 3 ucpg.

Wprowadzenie do ustawy nowego rozdziału 3a pt. „Gospodarowanie odpadami komunalnymi przez gminę” - zawierającego zupełnie nową kategorię obowiązków „parapodatkowych” właścicieli nieruchomości, obejmujących składanie deklaracji i ponoszenie opłaty publicznej za gospodarowanie odpadami komunalnymi - doprowadziło do skonfrontowania zawartych w tym rozdziale przepisów ze „starym” przepisem art. 2 ust. 3 ucpg. Nowa sytuacja prawna wywołała nieoczekiwanie wśród jednostek samorządu terytorialnego falę różnych, wykluczających się wzajemnie interpretacji tych samych przepisów. Nawet w sąsiadujących z sobą gminach w odmienny sposób wskazywano podmioty zobowiązane do wykonania obowiązków wynikających z art. 6h i 6 m w zw. z art. 2 ust. 3 ucpg. W obecnym stanie prawnym doszło więc do uformowania całego wachlarza interpretacji wskazujących podmioty zobowiązane do złożenia deklaracji i wnoszenia opłaty śmieciowej w budynkach wielolokalowych, zakładających możliwość wykonania wspomnianych obowiązków przez każdy z podmiotów wskazanych w art. 2 ust.1 pkt 4 ucpg, w tym również przez najemców i dzierżawców w budynkach wielolokalowych (np. Gmina Miejska Oława), poprzez uznanie, że zobowiązanymi do wykonania wspomnianych obowiązków są tylko właściciele lokali sensu stricto (np. gminy Opole, Świdnica, Oleśnica, Oborniki Śląskie, Zgorzelec, Głogów), aż do poglądów uznających, że treść art. 2 ust. 3 dotyczy osób sprawujących zarząd nieruchomością wspólną”, spółdzielni mieszkaniowych- które powinny wykonać wskazane wyżej obowiązki za właścicieli poszczególnych lokali (np. gmina Wrocław). W ten sposób w skali kraju można obecnie spotkać wykluczające się wzajemnie interpretacje tych samych przepisów.

Mając na uwadze opisany powyżej, zupełnie niejednoznaczny, stan prawny przewidywana nowelizacja ucpg powinna doprowadzić do jednoznacznego wskazania, które spośród obowiązków obciążających właścicieli nieruchomości w budynkach wielolokalowych powinny być realizowane bezpośrednio przez właścicieli lokali, a które przez podmioty wskazane w art. 2 ust. 3 ucpg.

Obowiązki z zakresu ucpg należy podzielić na:

1/ obowiązki związane wyłącznie z korzystaniem z lokalu (niezwiązane z obsługą tzw. nieruchomości wspólnej) np.:

- zadeklarowanie i samoobliczenie opłaty śmieciowej, w wysokości uwzględniającej sposób korzystania z lokalu (lub czasowego nie korzystania z lokalu),

- ponoszenie opłaty śmieciowej na rzecz gminy, w celu realizacji przez gminę zadań o charakterze ekwiwalentnym względem podatnika (np. wywozu odpadów podatnika) i nieekwiwalentnych względem podatnika (np. likwidowanie tzw. dzikich wysypisk, budowa i utrzymanie instalacji związanych z gospodarką odpadami lub obsługa administracyjna gminnego systemu gospodarki odpadami)

2/ obowiązki faktycznie związane z obsługą tzw. nieruchomości wspólnej – np.

- sprzątanie chodników położonych wzdłuż nieruchomości

- przyłączenie budynku do sieci kanalizacyjne, wyposażenie budynku wielolokalowego w zbiornik bezodpływowy do nieczystości ciekłych lub przydomową oczyszczalnię ścieków,

Spółdzielnie mieszkaniowe powinny wypełniać jedynie te obowiązki, które są związane wyłącznie z obsługą tzw. nieruchomości wspólnej, i które ze względu na swą specyfikę wymagają „wspólnego” wykonywania. Obowiązki tego rodzaju są zawarte w rozdziale 3 ucpg, stąd też naszym zdaniem nowelizacja ucpg powinna wyraźnie ograniczać zakres obowiązków podmiotów wskazanych w art. 2 ust.3 ucpg do realizacji wyłącznie zadań wskazanych w rozdziale 3 ustawy – zgodnie z pierwotnym zamysłem ustawodawcy, który powierzył tym podmiotom jedynie wykonywanie „wspólnych” zadań techniczno-porządkowych.

Spółdzielnie mieszkaniowe nie powinny natomiast pośredniczyć w realizacji indywidualnych obowiązków właścicieli lokali ( w rozumieniu szerokim zgodym z definicją właściciela w ucpg), niezwiązanych z obsługą nieruchomości wspólnej.

Indywidualne obowiązki w postaci obliczenia podatku śmieciowego, terminowego złożenia odpowiedniej deklaracji i terminowego zapłacenia podatku śmieciowego każdy użytkownik lokalu powinien realizować samodzielnie gdyż:

a) wytwórcą odpadów jest użytkownik lokalu,

b) tylko użytkownik lokalu może podjąć i wdrożyć decyzję o ewentualnej selektywnej zbiórce odpadów w użytkowanym lokalu,

c) tylko użytkownik lokalu posiada pełną i zawsze aktualną wiedzę w zakresie danych niezbędnych do wyliczenia opłaty „śmieciowej”,

d) użytkownik nieruchomości jest jedynym podmiotem zorientowanym co do okoliczności powodujących obowiązek złożenia korekty deklaracji - o takich okolicznościach najczęściej nie ma pojęcia nawet właściciel wynajmujący lokal, nie wspominając już o wiedzy spółdzielni mieszkaniowych.

Podkreślenia wymaga fakt, że ustawodawca nie wyposażył spółdzielnie, w jakiekolwiek instrumenty prawne pozwalające wykonać obowiązki w zakresie : prawidłowego ustalenia danych niezbędnych do wypełnienia deklaracji, ustalenia wysokości podatku i zapłaty podatku. Z żadnych bowiem aktów prawnych nie można wywnioskować obowiązków „właścicieli nieruchomości” (użytkowników lokali) w zakresie bieżącego podawania nam, danych niezbędnych do wyliczenia opłaty za gospodarowanie odpadami.

Wprowadzenie rozwiązań wskazujących na system „zbiorowy” byłoby w tej sytuacji rozwiązaniem błędnym i rodziłoby ciągłe problemy w zakresie ustalenia podmiotów faktycznie odpowiedzialnych za niewykonanie lub nieprawidłowe wykonanie obowiązków podatkowych. Tymczasem jednoznaczne wskazanie podmiotu faktycznie władającego nieruchomością (m.in.: najemców lokali użytkowych, posiadaczy spółdzielczych własnościowych praw do lokali, spółdzielczych lokatorskich praw do lokali, wyodrębnionej własności) , jako podmiotu zobowiązanego do wykonania obowiązków podatkowych jednoznacznie pozwala wskazać podmiot odpowiedzialny za błędne wypełnienie obowiązków podatkowych.

Z logicznego punktu widzenia również sankcje związane z nieprawidłowym wykonaniem obowiązków o charakterze podatkowym powinny bezpośrednio obciążać „podmiot faktycznie władający nieruchomością” .

Podkreślenia wymaga również fakt, że "zbiorowy” model płatności tzw. podatku śmieciowego prowadziłby do nierównego traktowania obywateli przy poborze tego podatku, ponieważ podatnicy w budynkach wielolokalowych ponosiliby faktycznie wyższe koszty poboru tego podatku niż podatnicy w domkach jednorodzinnych. Pobór podatku śmieciowego za pośrednictwem spółdzielni mieszkaniowych w budynkach wielolokalowych byłby obciążony dodatkowymi, zbędnymi kosztami organizacji systemu "zbiorowego” w postaci :

- utworzenia i stałego aktualizowania odpowiednich ewidencji do gromadzenia, przechowywania i przetwarzania danych osobowych z kilkudziesięciu, a często nawet kilkuset lokali,

- wprowadzenia zbiorowej sprawozdawczości, w tym generowania zbiorczych deklaracji i ich korekt w przypadku zmian w choćby jednym lokalu,

- kosztów wprowadzenia pośrednictwa w zakresie poboru podatku od użytkowników lokali i odprowadzania ich w postaci skumulowanej do gminy,

- kosztów prowadzenia windykacji, często faktycznie niemożliwych do odzyskania ze względu na sytuację majątkową dłużnika.

Tymczasem w budynkach jednorodzinnych wszelkie koszty poboru podatku śmieciowego – bezpośrednio przez gminy – są już skalkulowane i ujęte w kwocie należnego podatku śmieciowego.

Nałożenie na spółdzielnie mieszkaniowe obowiązku realizacji zadań związanych ze składaniem zbiorczych deklaracji i płaceniem zbiorczej opłaty śmieciowej prowadziłoby również do dyskryminacji obywateli w budynkach wielolokalowych poprzez stworzenie swego rodzaju solidarnej ich odpowiedzialności w budynku wielolokalowym za zapłatę opłaty śmieciowej- czego przejawami byłoby przerzucenie faktycznej odpowiedzialności finansowej, za zapłatę podatku śmieciowego, z dłużników na osoby uczciwie płacących.

Istotnym dodatkowym argumentem za proponowane powyżej rozwiązania są przepisy ordynacji podatkowej wg których, tylko zapłata podatku ( a opłaty z tytułu gospodarki odpadami mają charakter podatkowy) bezpośrednio przez podatnika powoduje wygaśnięcie zobowiązania podatkowego. Wskazują one na brak możliwości dokonania zapłaty podatku ciążącego na podatniku z rachunku bankowego innej osoby/podmiotu- a więc w/w opłaty nie można dokonywać z konta spółdzielni mieszkaniowej.